Santiago Legaspi: Resulta fundamental a sensibilización dos equipos de profesionais que fan intervención social para coñecer e recoñecer as necesidades das persoas usuarias LGTBI+; e non menos importante, a visibilidade tamén dentro da profesión das persoas que pertencemos ao colectivo

10/06/2024 oblog

ENTRADA BLOG Santiago Legaspi Irimia.

Santiago Legaspi Irimia é traballador social con anos de experiencia profesional coa mocidade, como activista en prol dos dereitos das persoas LGTBI+ e con diferentes intervencións técnicas para achegar a práctica do Traballo Social á realidade das diversas orientacións e identidades sexuais. Aproveitando a semana do orgullo, falamos con el.

Que poderían facer as traballadoras e os traballadores sociais para facer máis accesibles os servizos sociais a persoas LGBTI+?

O primeiro sería, aludindo á analoxía feminista das gafas violetas, poñerse tamén unhas “gafas arco da vella”, que permitan aos profesionais do traballo social ver e recoñecer a gran diversidade que se atopa detrás desas siglas moitas veces incomprendidas: o L, G, B, o T!, e xa non che digo as que seguen… Para iso resulta fundamental: a sensibilización dos equipos de profesionais que fan intervención social, poñendo neste caso o foco no traballo social; a formación continuada e específica, para coñecer e recoñecer as necesidades das persoas usuarias do colectivo; e non menos importante, a visibilidade tamén dentro da profesión das persoas que pertencemos ao colectivo.

Cales serían os retos dun futuro inmediato na atención ao colectivo dende a perspectiva social?

Resúltame curiosa esa percepción de que xa está todo resolto no que respecta ao recoñecemento de dereitos e resposta efectiva das necesidades do colectivo, cando queda moitísimo por facer. Comezando por poñer profesionais do traballo social nos colexios, para afrontar o acoso LGTBIfóbico e ocuparse dos protocolos educativos que se están a adoptar neste senso. En atención primaria compre mellorar a resposta aos colectivos de especial vulnerabilidade, estou a pensar nas mulleres trans*, que moitas veces se ven relegadas a exercer á prostitución, e á súa vez son vítimas do maltrato institucional. En canto á terceira idade, a sexualidade directamente é negada e invisibilizada, de xeito que metemos aos nosos maiores nun novo armario nesa etapa final da vida.

Hai iniciativas que reivindican servizos sociais exclusivos para persoas LGBTI+ maiores. Coñeces algunha iniciativa?

Si. Existen iniciativas moi interesantes como a levada a cabo pola Fundación 26 de Decembro, que ten presenza na Coruña, e dende a que se está a traballar en distintos proxectos.

O seu buque insignia, por así dicilo, será “O fogar da Paca Tricio”; un piso supervisado, que contará con 12 prazas, no que residirán persoas maiores LGTBI+, concibido como un espazo de respecto á diversidade sexual, pero non excluínte.

En paralelo existe un grupo de intervención de persoas maiores LGTBI+, que se reúne cada 15 días no Espazo diverso municipal, e no que se dialoga sobre o proceso de envellecemento da poboación LGTBI+, ao tempo que se ofrece un espazo de seguridade para o propio colectivo.

Se tes especial interese podes ampliar estra información na súa páxina: https://fundacion26d.org/galicia.

Pensas que é mellor dispoñer de servizos específicos para persoas do colectivo ou traballar no bo trato e o respecto á diversidade nos servizos xerais?

Ámbalas dúas cousas son fundamentais. Os servizos específicos están deseñados e orientados cara ao colectivo, coñecemos as súas realidades e atendemos a súas necesidades concretas. Ademais compre ter en conta que moitas persoas do colectivo levan consigo un historial de LGTBIfobia que require dunha atención específica.

Por outra banda, é moi necesaria a formación e sensibilización de todos os profesionais que poidan atender ás persoas do colectivo, e aí ten que estar o traballo social.

Temos a percepción de que os delitos de odio e as agresións con compoñente LGTBIfóbico van en aumento. Crees que é real este crecemento e, de ser así, a que obedece?

Na actualidade o Estado español está á vangarda no recoñecemento dos dereitos e liberdades das persoas LGTBI+, ocupando neste 2024 a cuarta posición da clasificación que a ILGA publica anualmente. Precisamente, e como xa aconteceu co matrimonio igualitario no 2005, fronte á denominada Lei trans*, aprobada o pasado ano, xurdiron discursos de odio e frontes contestatarias, que adquiren certa visibilidade e relevancia, influíndo na opinión política dos máis mozos. Isto na práctica materializase en agresións e delitos con compoñente LGTBIfóbico, que segundo as estatísticas do Ministerio do Interior, representa unha cuarta parte do total dos delitos de odio, ocupando a segunda posición na táboa, só por detrás dos motivos de “Racismo e xenofobia”.

Respecto deste asunto, non quero deixar pasar a oportunidade de recordar o cruento asasinato no 2021 de Samuel Luiz a berro de maricón, evidenciando así o compoñente de homofobia nos feitos acaecidos, segundo recoñece a propia fiscalía.

Isto lévame a unha reflexión, e é que non somos números, somos persoas que saímos de festa con medo e que nos collemos da man na rúa con medo, de aí a importancia de que sigan existindo espazos seguros para as persoas do colectivo. Detrás de todo isto coido que está a polarización da sociedade, alentada polos discursos de odio da extrema dereita, e por suposto, as carencias aínda existentes en materia de educación sexual e no respecto para a convivencia en paz.

Ti tes experiencia de traballo coa mocidade, como ves a evolución nestes últimos anos da aceptación das realidades LGBTI+ entre a xuventude?

Nos meus 16 anos de andaina profesional fun testemuña dunha auténtica transformación neste senso. Recordo que nos meus comezos facendo educación sexual tiven que enfrontarme a discursos de odio e negacionistas dos dereitos das persoas LGTBI+, que algúns rapaces -homes- tiñan interiorizados, obviamente, polo discurso que escoitaban na súa contorna. Isto foi desaparecendo ao tempo que xurdían cada vez máis adolescentes LGTBI+ visibles nos centros de ensino, o cal se vive con total naturalidade -oxalá fose así nos meus tempos!-.

Segundo un recente estudo promovido pola ONG Agareso, un 28% do alumnado declárase formar parte do colectivo, un dato que demostra moita maior aceptación, visibilidade e respecto polas diversas maneiras de vivir e entender a sexualidade.

Todos os anos por estas datas hai voces que cuestionan a oportunidade de celebrar un día do orgullo das orientacións sexuais non heterosexuais e as identidades de xénero non CIS, que lle dirías a estas persoas?

Primeiro que veñan a informarse! O problema reside na percepción sesgada que ten moita xente en canto ao Orgullo, pola deriva capitalista e a consecuente apropiación cultural; o coñecido “pink washing” que levan a cabo moitas multinacionais no mes de xuño, e que logo a 1 de xullo xa se esqueceron de todo.

A razón de ser do Orgullo remóntase á noite do 28 de xuño do 1969 -que xa choveu-, na que aconteceron os disturbios na contorna do bar de ambiente Stonewall Inn (New York), a raíz do incesante acoso policial e a revelación das persoas que frecuentaban o lugar, coas mulleres trans -sempre as grandes esquecidas- á cabeza. Dende esa data cada 28 de xuño saímos ás rúas para protestar, para reivindicar, e por suposto para celebrar, xa que ese é o selo de identidade do colectivo, representado polas cores do arco da vella como todos, todas e todes ben sabemos.

Que asociacións LGBTI+ hai activas na Galiza actualmente?

O tecido asociativo LGTBI+ na Galiza está en constante cambio, evolución, e en certo senso segregación ou especialización, isto é, se no comezo dos tempos podía haber un colectivo destacable en todo o territorio, agora temos unha morea -por sorte-, xa que existen colectivos que abranguen a todo o colectivo como ALAS A Coruña (Coruña), colectivos máis centrados nas mulleres diversas como Nós Mesmas (Vigo), colectivos de persoas trans* e as súas familias como ARELAS ou CHRYSALLIS, temos a Rede educativa de apoio LGTBIQ+ de Galicia que atinxe ao profesorado, así como seccións LGTBI+ en sindicatos, partidos políticos, etc. Tamén existen organizacións culturais e grupos de lectura. Se queres montamos un grupo de cociña LGTBI+, coido que é o único que falta -risas.

Paréceme interesante o do grupo de cociña, pero máis aínda a normalización da diversidade no rural galego. Segue habendo un amplo armario fóra das cidades?

Si e non, explícome. De toda a vida foi máis complicado descubrirse e vivirse no marco dunha sexualidade disidente, isto é non, cisheteronormativa, no rural respecto do urbano, de aí o fenómeno denominado “sexilio”, que basicamente consiste en migrar á cidade para vivir a túa sexualidade, e por ende, a túa vida con “plena” liberdade. Isto sempre aconteceu e segue a ser así, pero podemos dicir que as cousas están a mudar, xa que están xurdindo iniciativas moi interesantes no rural. Na Galiza a máis sonada é o Festival Agrocuir da Ulloa, que xunta a cantidade de persoas do colectivo e á súa vez implica á propia comunidade. Compre sinalar que soamente a través da visibilidade e a convivencia no día a día acadaremos esa normalización que comentas, tanto no rural como no urbano.

Que opinas da situación que están a soportar as persoas transexuais?

A coñecida Lei trans* resulta fundamental como base para o recoñecemento das persoas trans*, en tanto en canto estipula a autodeterminación da identidade sexual das persoas. Agora toca desenvolver a lei na súa totalidade e dar unha resposta efectiva ás necesidades tan perentorias que teñen moitas persoas trans* neste país. Dende o meu punto de vista, e logo de colaborar nos últimos anos nun proxecto de acompañamento a mulleres en situación de prostitución, o gran reto é dar unha saída profesional, e o correspondente acollemento social, a todas esas mulleres que se ven relegadas a facer algo que non queren.

Xa para rematar, seica es moi lector, tes de man algunha lectura recomendada de cara ao verán?

Pois mira, estou lendo El niño que no fui, de Daniel Valero. É unha lectura moi aconsellable, lixeira para o verán, e coa que calquera persoa do colectivo vai a sentirse identificada en distintos capítulos, xa que fala das vivencias en primeira persoa do que ten que ver coa aceptación, a homofobia internalizada, a influencia da contorna, dos amigos e da familia, no descubrimento e construción da propia sexualidade. Eu véxoa como unha lectura de praia ideal.