Melisa Vello: O achegamento á realidade relacional e afectiva das persoas migrantes

05/08/2025 oblog

Melisa Vello, é unha traballadora social involucrada na interculturalidade e o antiracismo dende o traballo social con un enfoque comunitario.

A metodoloxía socioafectiva é un enfoque pedagóxico centrado no desenvolvemento emocional, relacional e social das persoas complementando a aprendizaxe cognitiva e técnica

Ola Melisa, para comezar cóntanos como tomaches conciencia e contacto coa realidade das persoas inmigrantes?

A primeira vez que tiven contacto coas persoas migrantefoi a través de un voluntariado que estaba facendo en Cruz Vermella Ourense, dentro do proxecto atención urxente ás necesidades básicas, no que atendía a persoas da cidade de Ourense que se encontraban en situación de extrema vulnerabilidade e no que, as veces, chegaban persoas migranteque residían na cidade. Foi despois de esta experiencia cando xurdiu o meu interese por este colectivo e decidín estudar o Mestrado en Migracións Internacionais e Mediación Intercultural na Universidade da Coruña.

Poderías explicarnos máis sobre esta formación que realizaches?

Si, este mestrado foi de un ano teórico na facultade de socioloxía e tamén tivemos tres meses de prácticas formativas. No meu caso fíxenas dentro do proxecto Teranga. A palabra “teranga” significa hospitalidade en lingua wolof, que é un dos idiomas de Senegal. A teranga é unha filosofía de vida que engloba a xenerosidade, a apertura e compartir cos demais, especialmente con persoas non coñecidas, creando un sentido de comunidade e pertenza. Dentro de este proxecto de acollida e apoio na orientación social e laboral a persoas mígrante, na Fundación Juan Soñador, gustaríame destacar que me gustou moito a forma de traballar coas persoas usuarias. Xa que cando por exemplo había algunha formación pola mañá o primeiro que se facía cando chegaban as persoas usuarias do programa era preparar café con galletas, o cal tomabamos todas xuntas antes de comezar a actividade. Este acto que pode parecer algo simple para algúns, a min conectoume con esta filosofía de vida da teranga senegalesa, que me encantou.

Cales son as cuestións que máis che chamaron a atención do aprendido dende esta formación de prácticas?

Despois de esta formación de prácticas, o que saquei en conclusión é a importancia de coñecer os colectivos cos que traballamos e as dificultades que se enfrontan para poder realizar unha mellor intervención social. Tamén é preciso que os técnic@s sociais que acompañan ás persoas migrantes teñan certa sensibilidade con esta temática para poder realizar mellores acompañamentos coas persoas usuarias para non acabar realizando unha mala práctica debido ós prexuízos que poidamos ter como persoas. Pois antes de ser profesionais ou tecnic@s somos persoas, e o final a nosa visión como persoa pode influenciar a nosa intervención profesional, neste caso coas persoas mígrante.

Agora estas traballando nun proxecto de abordaxe socioeducativo. En que consiste, que metodoloxía utilizas e cal é o obxectivo que pretendes con el ?

“Creando Emociones” é un proxecto de sensibilización social e empoderamento. Consiste na impartición de obradoiros vivenciais a través da metodoloxía socioafectiva e a cultura de paz. A metodoloxía socioafectiva é un enfoque pedagóxico centrado no desenvolvemento emocional, relacional e social das persoas complementando o aprendizaxe cognitivo e técnico. O seu obxectivo é favorecer a formación integral, promovendo a conciencia dun mesmo, a empatía, a comunicación e a convivencia. Polo tanto o obxectivo deste proxecto e a transformación persoal para a transformación social. Xa que se parte da idea de que o cambio individual ten un impacto colectivo. Favorece o empoderamento e o compromiso coa transformación social.

Neste tipo de obradoiros trabállanse valores como o respecto, a solidariedade, a empatía, a cooperación, a diversidade cultural e a xustiza social. Non solo se busca transmitir coñecementos se non tamén desenvolver habilidades emocionais e sociais.

E isto farémolo a través da aprendizaxe vivencial, utilizando técnicas participativas (dinámicas de grupo, xogos de roles, dramatizacións, expresión corporal, etc.) que implican o corpo, as emocións e a experiencia directa.

Estes obradoiros están dirixidos ós concellos, escolas públicas e privadas, profesionais do ámbito social e a calquera persoa que este interesada no seu propio proceso de deconstrución e queira sensibilizarse sobre temas sociais da actualidade como pode ser o antirracismo. Aínda así non é un proxecto estático xa que ó ser un proxecto vivo e en creación que ó longo de estes meses foi evolucionando e medrando de xeito distinto. Aínda que basease na sensibilización social e o empoderamento, a longo prazo pode ir evolucionando e ir mudando.

O proceso de creación dun proxecto é un proceso en si mesmo, moi solitario, pode ser complicado e ata resultar frustrante nalgunhas ocasións. Como comentaba este proxecto aínda está en desenvolvemento e encontrase dentro do traballo social educativo, dende a prevención e o traballo sociocomunitario.

Dende o punto de vista profesional, como traballadora social, que botas en falta na sociedade para acoller ás persoas inmigrantes ou racializadas?

O que boto de menos é esta parte que expliquei, a sensibilización social, xa que se traballa moito dende entidades sociais a inclusión socio-laboral das persoas migrantes, pero creo que nos esquecemos de traballar coa poboación de acollida, o cal tamén é importante. Estamos descargando toda a responsabilidade nas persoas migrantes para que se integren na nosa sociedade, pero non é só responsabilidade delas. Nós temos parte de responsabilidade en ese proceso, para facilitar a súa inclusión social.

Que significa o feito de ser técnica do Traballo Social no teu xeito de achegamento ás realidades das persoas inmigrantes?

O feito de ser traballadora social marca profundamente o xeito de achegarme ás realidades das persoas mígrantes, xa que implica mirar e actuar desde unha perspectiva de dereitos, de respecto á dignidade humana e de compromiso co cambio social. O modelo que utilizo é o centrado na persoa poñendo no centro a persoa, os seus valores, desexos, historia de vida, necesidades e capacidades.

Ser traballadora social fai que me achegue ás persoas migrantes dende a empatía, a profesionalidade e o compromiso ético, recoñecendo as desigualdades que enfrontan, pero tamén as súas capacidades e dereitos. É unha posición que esixe implicación emocional, mirada crítica e acción transformadora.

Hai experiencias en Galicia de integración racial e cultural, como é o caso da comunidade caboverdiana en Burela, que opinión che merecen as experiencias na nosa comunidade?

A experiencia da comunidade caboverdiana en Burela é un exemplo moi valioso e singular de integración racial e cultural en Galicia. Ten sido obxecto de estudo e recoñecemento tanto a nivel galego como estatal, xa que amosa que a convivencia é posible cando hai vontade, compromiso e traballo conxunto desde diferentes ámbitos: educativo, social, laboral e institucional.

Estas experiencias son referentes inspiradores para outros territorios de Galicia e demostran que a diversidade é unha riqueza, non un problema. Tamén evidencian que a integración non é un proceso automático, senón que require tempo, políticas activas, e sobre todo vontade colectiva.

Sería moi interesante recoller estas boas prácticas, documentalas e poñelas en valor, especialmente no contexto actual onde medran os discursos excluíntes. Galicia, como terra historicamente emigrante, ten moito que aportar na construción dunha sociedade máis xusta, diversa e inclusiva.

Que opinas da situación social na que hai un movemento que rexeita a integración das persoas inmigrantes e que efectos pode ter en elas?

A situación social actual, marcada polo medre de movementos que rexeitan a integración das persoas migrantes, é preocupante e perigosa a nivel social. Este tipo de discursos e actitudes teñen raíces profundas, pero nos últimos anos están a gañar visibilidade e forza, especialmente en contextos de incerteza económica, polarización política e desinformación.

Este movemento está baseado no medo e na desinformación: Moitas veces este rexeitamento nace do descoñecemento, de estereotipos, e da manipulación mediática ou política que presenta ás persoas migrantes como unha ameaza, cando en realidade contribúen activamente ás nosas sociedades, tanto economicamente como culturalmente.

O mesmo tempo utilizan a instrumentalización do malestar social: En lugar de buscar solucións reais ás desigualdades, estes discursos culpan ao “outro”, desviando a atención dos problemas estruturais (paro, precariedade, falta de servizos públicos, etc.).

En canto os efectos que poden ter estes discursos nas persoas migrantes, podemos enumerar varios efectos:

1. O impacto psicolóxico e emocional: A exclusión, a estigmatización e os discursos de odio teñen efectos graves na autoestima, no benestar emocional e na saúde mental das persoas migrantes.

2. Dificultades de acceso e participación: O racismo e a xenofobia dificultan o acceso ao emprego, á vivenda, á sanidade, á educación e á participación cidadá. Isto fomenta a desigualdade e rompe a cohesión social.

3. Violencia e discriminación: Estes discursos alimentan actitudes e comportamentos violentos, que poden derivar en discriminación institucional, acoso, agresións físicas ou verbais, e mesmo delitos de odio.

4. Perda de referentes positivos: Cando o espazo público se enche de mensaxes negativas, tamén afecta á identidade das persoas migrantes, especialmente das novas xeracións, que poden sentir que non teñen un lugar onde ser plenamente recoñecidas.

É urxente fortalecer as políticas de inclusión, a educación en valores e a conciencia crítica, así como dar visibilidade ás experiencias positivas de convivencia. Non se pode permitir que o medo e o odio definan o tipo de sociedade que queremos construír.

A diversidade non é un problema a xestionar, senón unha oportunidade para medrar como sociedade máis xusta, solidaria e humana.

Cal é o desexo que aspiras conseguir como traballadora social neste campo?

Como traballadora social neste campo da diversidade cultural, as migracións e a loita contra o racismo, o meu desexo profundo é contribuír a construír unha sociedade máis xusta, inclusiva e humana, onde todas as persoas —independentemente da súa orixe, cor de pel, relixión ou cultura— poidan vivir con dignidade, seguridade e recoñecemento.

O meu desexo é ser axente de cambio, acompañando procesos individuais e colectivos que dean lugar a unha Galicia onde a diversidade sexa celebrada e non temida, onde todas as persoas teñan voz, lugar e oportunidades.